The Wardship of Others
2021
Het concept met de titel 'The Wardship of Others' (= 'De Zorg voor Anderen') werd ontwikkeld naar aanleiding van het project 'Tegenbeeld' van Kunstenlab in Deventer.
Overal ter wereld wordt er gezocht naar manieren om met beladen standbeelden om te gaan. In Deventer raakte opnieuw het beeld van President Steyn in opspraak. Kunstenlab nodigde kunstenaars uit om een idee-schets te maken voor een 'Tegenbeeld'. Een selectiecommissie heeft drie voorstellen gekozen uit 60 inzendingen. Mijn voorstel was één van de drie plannen die verder mocht worden uitgewerkt tot een volwaardig concept. Toen de selectiecommissie daarna afweek van de overeengekomen procedure en de context veranderde, heb ik in goed overleg met Kunstenlab dit plan teruggetrokken. [verklaring]
Het plaatsen van het stenen beeld van President Steyn in 1922 namens ‘het zich met de Afrikaners stamverwant voelende Nederlandse volk’ is in mijn ogen een bevestiging van machtsverhoudingen. Het Nederlandse volk wordt als een statisch en onveranderlijk ‘object’ in de tijd voorgesteld. Zo ook de waardering voor zijn handelen op deze prominente plek in de stad.
Met 'The Wardship of Others' als een zorgvuldig ritueel met natte rivierklei, wilde ik de onzichtbare ander hier centraal stellen. Onderdeel van dit procesmatige kunstwerk was een filmvertoning, presentaties en debat. Ik vind het namelijk belangrijk dat we op andere manieren nadenken over de betekenis van kunst in de publieke ruimte.
Als ‘tegenbeeld’ (een woord dat ik liever niet gebruik) wilde ik achter het monument van President Steyn een buste plaatsen van de Khoikhoi-vrouw Krotoa. Zij bemiddelde tussen de overheersende Nederlandse ander die ongevraagd voet zette op het land van het onderdrukte Khoikhoi-volk waartoe zij behoorde. Toen zij 10 tot 11 jaar oud was werd zij meegenomen door de Nederlander Jan van Riebeeck.
Dit gebeurde toen hij in 1652 arriveerde met zijn VOC schip aan de Kaap de Goede Hoop. Krotoa werd de knecht van zijn echtgenote, Maria de la Quellerie. Zij leerde bij hen de Nederlandse en Portugese taal en bekeerde zich in 1662 als eerste Khoikhoi tot de Nederduits Gereformeerde Kerk met als doopnaam Eva. Tijdens de conflicten tussen de Nederlanders en de Khoikhoi had ze de moeilijke taak van diplomaat.
Op 2 juni 1664 trouwde ze met de Deense chirurgijn Peter Havgard, die de Nederlandse naam Pieter van Meerhof aannam. Van Meerhof kwam tijdens een (slaven) expeditie naar Madagaskar bij een gevecht om het leven. Hierna raakte Eva verslaafd aan de drank en wendde zich tot prostitutie. Hierdoor verloor ze het respect van de kolonisten. Ze probeerde te vluchten maar werd door de Nederlanders gevangengenomen. In maart 1669 werd ze opgesloten op Robbeneiland, waar ze vijf jaar later stierf.
Met een zorgvuldig ritueel wilde ik de onzichtbare ander centraal stellen — te beginnen bij Krotoa. Pas in 2016 kreeg zij een 'monument' in Zuid Afrika in de vorm van een bankje. In Nederland ontbreekt haar verhaal compleet. Ik stelde voor om haar portret in natte rivierklei nabij het onveranderlijke stenen monument van Steyn te verzorgen. Deze materiaalkeuze staat in dienst van de vraag hoe onze geschiedenis wordt gevormd, verbeeld en verteld.
Doordat de beschouwer zelf zijn of haar vingers in de natte klei zou kunnen drukken wees dit beeld van Krotoa op ieders verantwoordelijkheid bij dit proces.
'The Wardship of Others' als procesmatig kunstwerk wilde de deur openzetten voor nieuwe vormen van (tijdelijke) verering en/of publieke betekenisgeving. Mijn voorstel ging bewust niet over President Steyn maar het idee verhield zich wel tot het monument. Daarmee week mijn voorstel wezenlijk af van de andere twee voorstellen. Het tijdelijk plaatsen van de drie verschillende werken in een 'Tegenbeeld' serie (in de publieke ruimte) zoals Kunstenlab uiteindelijk voorstelde is naar mijn mening dan ook niet zonder consequenties voor de perceptie van de individuele werken. Daarom heb ik in goed overleg met Kunstenlab helaas moeten besluiten om mij terug te trekken uit deze procedure.
Van 29 mei t/m 20 juni werden de uitgewerkte schetsvoorstellen van Lawil Kamara, Jeroen Diepenmaat en Edwin Stolk gepresenteerd in de bilbliotheek van Deventer.
Kunstenaars Jeroen Diepenmaat, Lawil Karama en Edwin Stolk gingen op 11 maart in gesprek over hun voorstellen onder leiding van Mieke Conijn (directeur Kunstenlab). Het gesprek terugkijken kan hier: 'Gesprek Tegenbeeld'.
'The Wardship of Others' kwam onder de aandacht bij: Deventer Post
'The Wardship of Others' volgde het concept achter #theorganisation waarbij we kennis en middelen beschikbaar proberen te maken voor alternatieve perspectieven in dienst van de samenleving als geheel. Tips of suggesties? info[at]edwinstolk.nl
Wanneer u op de hoogte wilt blijven van mijn activiteiten vindt u hier mijn nieuwsbrief.
fotos | video | kunstenlab | persbericht
Hartelijke groet, Edwin Stolk.